Czym jest ból pooperacyjny?

Jest bardzo wiele schorzeń, urazów mechanicznych i innych przypadków medycznych, w których najskuteczniejszą metodą leczenia jest zabieg chirurgiczny. Każdego roku na całym świecie przeprowadza się setki milionów operacji, różniących się między sobą lokalizacją, rozległością, rodzajem ingerencji itd. Współczesna medycyna wciąż opracowuje coraz lepsze metody zabiegowe –mniej inwazyjne i pozwalające na krótszy czas rekonwalescencji. Dziś nie każdy przypadek wymaga użycia tradycyjnego postepowania chirurgicznego . Typowy nóż chirurgiczny coraz częściej zastępowany bywa:

• robotem obsługującym mikronarzędzia chirurgiczne,
• laserem,
• technikami laparoskopowym.

Bez względu jednak na zastosowaną metodę, podczas operacji zawsze dochodzi do mniej lub bardziej rozległego naruszenia tkanek lub narządów. Przerwaniu i uszkodzeniu ulegają tkanki powierzchowne:

• skóra,
• tkanka podskórna,
• błona śluzowa

oraz struktury głębokie:

• mięśnie,
• powięzie,
• więzadła,
• okostna.

Takie naruszenie jest źródłem bólu, który – w zależności od wielu czynników – może mieć różne natężenie, od łagodnego, przez umiarkowany po silny, a niekiedy nawet bardzo silny. Leczenie bólu pooperacyjnego jest fundamentalnym prawem każdego pacjenta i powinno być indywidualnie dopasowywane do sytuacji. W przypadku rozległych zabiegów operacyjnych na dolegliwości bólowe składa się kilka komponentów:

• ból wywołany uszkodzeniem tkanek powierzchownych i struktur głębokich,
• komponent trzewny powodowany skurczem mięśni gładkich lub rozciąganiem struktur trzewnych i toczących się w obrębie operowanych tkanek procesów zapalnych,
• element neuropatyczny związany z naruszeniem i uszkodzeniem włókien nerwowych podczas zabiegu.

Jak długo utrzymuje się ból pooperacyjny?

Nasilenie oraz czas utrzymywania się bólu pooperacyjnego zależy od wielu czynników, takich jak:

• Rodzaj przeprowadzonej operacji, jej rozległość i lokalizacja. Najbardziej bolesne są zabiegi związane z otwieraniem klatki piersiowej oraz te zlokalizowane w nadbrzuszu, najmniej – w obrębie kończyn. To, jak silny jest ból pooperacyjny i jak długo się utrzymuje, zależy również od głębokości naruszenia struktur i rozległości powstałej rany.
• Przygotowanie przedoperacyjne. Przede wszystkim chodzi o wsparcie merytoryczne i psychologiczne, które pacjent powinien otrzymać od personelu medycznego. Przygotowanie pacjenta na pojawienie się bólu po zabiegu wpływa pozytywnie na jego późniejsze odczuwanie i skraca czas występowania dolegliwości.
• Cechy osobowe pacjenta. Pacjenci mają bardzo różny fizyczny próg bólu i różne podejście psychiczne do jego odczuwania. Niektórzy są odporni na ból i nie boją się go przeżywać, inni odczuwają go silniej, a ponadto czują paniczny lęk i nie wierzą we własne siły w walce z dolegliwościami.

Ból pooperacyjny zaczyna nasilać się, kiedy przestaje działać analgezja operacyjna, zwana potocznie znieczuleniem. Czas ten bywa różny, ponieważ w zależności od rodzaju i rozległości operacji pacjentowi podawane są różne środki znieczulające, a ich dawka dobierana jest przez anestezjologa adekwatnie do przypadku. Znieczulenie może więc działać nawet przez kilka godzin, po których pojawia się ból. Jego największe nasilenie ma z reguły miejsce w 1. lub 2. dobie po zabiegu, by znacząco spaść w dobie 3. i 4. Uwzględniając to nie wolno dopuszczać by ból się pojawił, dlatego w okresie pooperacyjnym kolejne dawki leków przeciwbólowych podawane są z odpowiednim wyprzedzeniem. Dolegliwości bólowe mogą niekiedy utrzymywać się nawet do kilku tygodni, jednak ich nasilenie w późniejszym czasie jest objawem alarmującym i powinno zostać niezwłocznie skonsultowane z lekarzem.

[!art-banner!]

Leczenie bólu pooperacyjnego

Monitorowanie bólu u pacjenta operowanego i będącego po operacji jest niezwykle ważnym elementem leczenia. Powinno odbywać się stale przez cały okres rekonwalescencji.

Leczenie oczywiście musi być indywidualnie dobrane do potrzeb i sytuacji pacjenta (nie wszystkie środki można podawać osobom z różnymi schorzeniami przewlekłymi czy np. kobietom w ciąży). Współcześnie powszechnie stosuje się tzw. analgezję multimodalną czyli leczenie bólu (również pooperacyjnego) polegające na stosowaniu leków o różnym mechanizmie działania. Często pozwala to uniknąć podawania bardzo silnych leków, które wywołują szereg działań niepożądanych. Uśmierzanie bólu po zabiegach ma na celu nie tylko niwelowanie cierpienia, ale też skrócenie całego procesu powracania do formy sprzed operacji. Zmniejszenie dolegliwości bólowych umożliwia szybsze uruchomienie pacjenta, rozpoczęcie fizjoterapii i rehabilitacji. W późniejszej fazie stosuje się zazwyczaj nieopioidowe leki przeciwbólowe, np. metamizol. W warunkach szpitalnych może być on podawany dożylnie, natomiast na dalszym etapie rekonwalescencji można stosować go doustnie, w formie tabletek dostępnych w aptekach bez recepty. Wykazuje on działanie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i rozkurczowe wobec mięśni gładkich, a ponadto można łączyć go z innymi substancjami przeciwbólowymi. Jednak pamiętać należy, że stosowanie jakichkolwiek środków po zabiegach chirurgicznych powinno być zawsze konsultowane z lekarzem.

Powiązane artykuły:

Ból zęba – pulsujący i po leczeniu kanałowym. Jaki silny lek? >>
Silny ból głowy – przyczyny. Jak sobie pomóc? >>
Ból stawów – przyczyny. Co na bolące? >>

Autor: Justyna Gabrysiak-Kula

Konsultacja merytoryczna: lekarz rodzinny Marta Falcman-Sobczak